plpl

Z dziejów Polskiego Słownika Biograficznego

Inicjatorem Polskiego Słownika Biograficznego i pierwszym jego redaktorem głównym w l. 1931-49 był WŁADYSŁAW KONOPCZYŃSKI (1880-1952) – historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca dziejów Polski XVI-XVIII wieku, w czasie drugiej wojny światowej więzień obozu w Sachsenhausen, w r. 1948 zmuszony pod naciskiem ówczesnych władz do rezygnacji z zajmowanych stanowisk, a w r. 1949 – z funkcji redaktora głównego PSB. Zasady wydawnictwa ukształtowały się w l. 1931-4; 10 stycznia 1935 ukazał się nakładem Polskiej Akademii Umiejętności pierwszy zeszyt Słownika. Przed wybuchem wojny wydano cztery tomy oraz większość tomu piątego, ogółem do hasła Drohojowski Jan. Po wojnie, w l. 1946-9, pod redakcją Konopczyńskiego, ukazały się jeszcze dwa tomy (do hasła Firlej Henryk) oraz przygotowane zostały 4 zeszyty kolejnego tomu, po czym w okresie stalinowskim wydawnictwo zostało zawieszone. Wznowiono je w r.1958, wydając tom VII, złożony w większości z materiałów przygotowanych pod redakcją nieżyjącego już Konopczyńskiego.

Od tomu następnego Słownik ukazywał się pod redakcją KAZIMIERZA LEPSZEGO (1904-1964), profesora i rektora UJ, badacza historii Polski XVI i XVII wieku, znawcy dziejów Pomorza i polskiej floty wojennej. Pod redakcją Lepszego ukazały się trzy kolejne tomy do hasła Jarosiński Paweł.

Dzieło prof. Rostworowskiego kontynuował kolejny (1989-2002) redaktor naczelny, HENRYK MARKIEWICZ (1922-2013), profesor UJ, filolog, historyk literatury polskiej i teoretyk literatury, członek Komitetu Redakcyjnego PSB już od r. 1960. Pod redakcją Markiewicza ukazało się dziewięć tomów Słownika, do hasła Stanisław August Poniatowski oraz zeszyt „Uzupełnienia i sprostowania do tomów I-XL”. W okresie tym, w rezultacie likwidacji urzędu cenzury, uwzględniono w szerszym niż dotąd zakresie życiorysy działaczy podziemia okupacyjnego i emigracji, zaś skrupulatność redaktora naczelnego zaowocowała zarówno większą obecnością osób luźniej z Polską związanych, jak i szczegółowością wykładu, a także znaczniejszym uwzględnieniem kontekstu historii literatury i kultury.

Przez następne 25 lat (1964-89) redaktorem naczelnym PSB i twórcą jego obecnego kształtu był EMANUEL ROSTWOROWSKI (1923-1989), profesor Instytutu Historii PAN, badacz historii politycznej i kultury XVIII wieku. Ukazały się w tym czasie 22 kolejne tomy, do hasła Różycki Ignacy. Pod kierownictwem Rostworowskiego wybitnie podniósł się poziom drukowanych życiorysów; autorskie i redaktorskie kwerendy w archiwach przyniosły wiele uzupełnień stanu wiedzy oraz sprostowań powtarzanych w literaturze błędów. Poszerzyły się kryteria doboru postaci, a sposób opracowania haseł stał się bardziej szczegółowy i uporządkowany; wzrosło też tempo wydawania zeszytów, a przez jakiś czas znacznie powiększono objętość tomów. Dzięki osobistemu autorytetowi Rostworowskiego udawało się zamieszczać w PSB informacje niedopuszczane na ogół przez cenzurę do publikacji.

Od stycznia 2003 redakcją kieruje prof. dr hab. ANDRZEJ ROMANOWSKI (ur. 1951) historyk literatury polskiej.

Bliższe informacje o dziejach PSB zawiera broszura Andrzeja Romanowskiego „Polski Słownik Biograficzny. Przeszłość, Teraźniejszość, Perspektywy”, Wyd. PAU, Kraków 2010

Kalendarium PSB

1931-1934
  • Zarząd PAU uchwala regulamin wydawnictwa PSB
  • Powołanie:
    – Komisji Wydawniczej (władze PAU)
    – Rady Słownika
    – Komitetu Redakcyjnego (redaktor główny i kilkunastu członków)
    – biura redakcyjnego (Kazimierz Lepszy, Helena Wereszycka, Janina Skowrońska, Stanisław Buratyński)
  • redaktorem głównym zostaje WŁADYSŁAW KONOPCZYŃSKI
czerwiec 1934
  • wysyłanie do autorów pierwszych zamówień na życiorysy
1935
  • ukazuje się drukiem Tom I PSB
1939-1946
  • pierwsza p r z e r w a w y d a w n i c z a (wojenna)
1946
  • ukazuje się drukiem Tom V PSB (pierwszy powojenny)
1949
  • Władysław Konopczyński zmuszony do rezygnacji z funkcji redaktora głównego
1949-1957
  • druga p r z e r w a w y d a w n i c z a (stalinowska)
1953
  • powstaje Instytut Historii PAN, biuro redakcyjne przekształcone zostaje w Pracownię Biograficzną (działającą w obrębie IH PAN), wykonującą kwerendy archiwalne
1957
  • powołany zostaje Komitet Redakcyjny pod przewodnictwem Kazimierza Lepszego (w miejsce przedwojennej Rady Słownika)
1958
  • ukazuje się drukiem Tom VII PSB (pierwszy po przerwie stalinowskiej); piąty zeszyt tego tomu jest już wydany przez Instytut Historii PAN, który do dnia dzisiejszego jest wydawcą PSB
1959
  • redaktorem głównym PSB zostaje KAZIMIERZ LEPSZY
1960
  • ukazuje się Tom VIII PSB, składający się z czterech oddzielnych zeszytów: nr 36 (T. VIII/1) – 39 (T. VIII/4); w podobny sposób wydawane są wszystkie kolejne tomy PSB z Komitetu Redakcyjnego zostaje wyłonione Kolegium Redakcyjne, funkcjonujące w obrębie Zakładu Dokumentacji IH PAN
1964
  • redaktorem naczelnym PSB zostaje EMANUEL ROSTWOROWSKI
  • przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego zostaje Bogusław Leśnodorski
1975
  • ukazuje się jubileuszowy, XX Tom PSB Komitet Redakcyjny przekształca się w Radę Naukową, jej przewodniczącym zostaje Stefan Kieniewicz Kolegium Redakcyjne przekształca się w Komitet Redakcyjny, a Zakład Dokumentacji IH PAN w Zakład Polskiego Słownika Biograficznego IH PAN
1989
  • redaktorem naczelnym PSB zostaje HENRYK MARKIEWICZ
  • Ossolineum wydaje reprint 18 tomów PSB
  • 2 maja 1992 – zmarł Stefan Kieniewicz, przewodniczący Rady Naukowej PSB od r. 1975
1993-1999
  • Radzie Naukowej przewodniczy Aleksander Gieysztor
1994
  • od T. XXXV (z. 144) Słownik dotowany jest przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej
1995
  • uroczyste obrady Rady Naukowej w związku z jubileuszem 60-lecia PSB i ukazaniem się zeszytu nr 150 (T. XXXVI/3)
1999
  • przewodniczącym Rady Naukowej PSB zostaje Janusz Tazbir
  • od T. XXXIX (z. 160) PSB zaczyna ukazywać się jako wydawnictwo wspólne PAN i PAU, realizowane przez IH PAN
2003
    liredaktorem naczelnym PSB zostaje ANDRZEJ ROMANOWSKI
czerwiec 2003
  • uruchomienie strony internetowej PSB
12 maja 2006
  • Prezydent RP Lech Kaczyński obejmuje honorowym patronatem projekt internetowego wydania PSB
2009
  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznaje dotację na potrzeby Słownika
25 listopada 2010
  • Sejm RP, jednomyślną uchwałą, obejmuje Słownik honorowym patronatem
22 grudnia 2011
  • Prezydent RP Bronisław Komorowski obejmuje honorowym patronatem internetowy Polski Słownik Biograficzny (iPSB)
10 stycznia 2012
  • od tej daty Słownik jest finansowany przez program Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
16 grudnia 2014
  • w obecności Prezydenta RP następuje inauguracja iPSB
21-22 października 2015
  • na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Polskiej Akademii Umiejętności odbywają się posiedzenia naukowe związane z obchodami 80-lecia PSB
3 maja 2016
  • zmarł Janusz Tazbir, przewodniczący Rady Naukowej PSB od r. 1999
czerwiec 2016
  • przewodniczącym Rady Naukowej PSB zostaje Henryk Samsonowicz
28 maja 2021
  • zmarł Henryk Samsonowicz przewodniczącym Rady Naukowej PSB
2022
  • przewodniczącym Rady Naukowej PSB zostaje Włodzimierz Mędrzecki